Năng lực trách nhiệm hình sự là điều kiện cần thiết để có thể xác định con người có lỗi khi họ thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội. Thông thường pháp luật chỉ có thể quy trách nhiệm hình sự cho một người có năng lực trách nhiệm hình sự cá nhân tức là chủ thể của tội phạm. Do đó trong điều tra phá án hay kết án thì Năng lực trách nhiệm hình sự của cá nhân là điều kiện cần thiết. Để thể xác định lỗi của cá nhân khi họ thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội được pháp luật hình sự bảo vệ.
Mục Lục Bài Viết
Khái niệm Năng lực trách nhiệm hình sự của cá nhân là gì ?
năng lực trách nhiệm hình sự được hợp thành từ hai yếu tố: Khả năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi; Tuổi chịu trách nhiệm hình sự. Nói một cách dễ hiểu thì năng lực trách nhiệm hình sự của cá nhân bao gồm năng lực nhận thức hành vi nguy hiểm cho xã hội của mình và khẳ năng có thể điều khiển khống chế hàng vi đó để tránh gây ra những hậu quả pháp lý cho xã hội cho những người xung quanh hay không?
Theo Luật hình sự Việt Nam, người có năng lực trách nhiệm hình sự là người đã đạt độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự (Điều 12 BLHS) và không thuộc trường hợp ở trong tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự. (Điều 13 BLHS)
Quy định về Khả năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi
Quy định về khả năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi tại điều 13 Bộ luật hình sự như sau: Tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự là người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi đang mắc bệnh tâm thần hoặc một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì không phải chịu trách nhiệm hình sự; đối với người này, phải áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh.
Năng lực nhận thức có ở mỗi con người từ khi mới sinh ra. TrẢI qua quá trinh học tập rèn luyện nó sẽ được hoàn thiện cùng với sự hoàn thiện của cơ thể, hay nói cách khác là trưởng thành Đến một thời điểm nhất định trong đời sống của con người thì năng lực này mới được xem là tương đối đầy đủ. Việc hoàn thiện khả năng nhận thức và điều khiển hành vi giúp giúp ta nhận thức được đâu là việc làm đúng đắn nên làm, đâu là việc làm sai trái nên tránh đề không gây nguy hiểm cho xã hội và cho những người xung quanh
Như vậy, năng lực trách nhiệm hình sự hình thành trên hai cơ sở: sự phát triển sinh học của cơ thể và đời sống xã hội. Bộ luật Hình sự không quy định một người như thế nào là thoả mãn điều kiện về khả năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi mà chỉ đề cập đến trường hợp người mất khả năng nhận thức và mất khả năng điều khiển hành vi. Trong khoản 2, điều 13 Bộ luật hình sự viết: “ Người phạm tội trong khi có năng lực trách nhiệm hình sự, nhưng đã lâm vào tình trạng quy định tại khoản 1 Điều này trước khi bị kết án, thì cũng được áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh. Sau khi khỏi bệnh, người đó có thể phải chịu trách nhiệm hình sự.” Như vậy, có 2 dấu hiệu để nhận biết một người không có năng lực trách nhiệm hình sự ở góc độ này là: dấu hiệu y học (bệnh lý) và dấu hiệu tâm lý.
Quy định về tuổi chịu trách nhiệm hình sự
Quy định về tuổi chịu trách nhiệm hình sự tại điều 12 Bộ luật hình sự như sau:
- Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm.
- Người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một trong các điều 123, 134, 141, 142, 143, 144, 150, 151, 168, 169, 170, 171, 173, 178, 248, 249, 250, 251, 252, 265, 266, 286, 287, 289, 290, 299, 303 và 304 của Bộ luật này.”
Quy định này cho thấy nhân chi sơ tính bản thiện, con người từ khi sinh ra vốn chưa có ý thức hoàn chỉnh, trải qua quá trình học tập tu dường và tiếp xúc xã hội sẽ hình thành nên nhân cách con người, nhưng không phải có ý thức là có năng lực trách nhiệm hình sự mà phải qua một quá trình phát triển về tâm, sinh lý trong điều kiện xã hội nhất định thì năng lực đó mới hình thành. Khi chúng ta nhận biết được đâu là những hành vi gây nguy hiểm cho xã hội cho những người xung quanh thì lúc đó chúng ta đã hình thành nên khả năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi, là một phần của Năng lực trách nhiệm hình sự của cá nhân. Mỗi người có sự phát triển bình thường về tâm, sinh lý đến một độ tuổi nhất định trong đời sống sẽ hoàn thiện năng lực này và khi đó họ được coi là chủ thể của tội phạm.
Lời Kết
Hy vọng những ý kiến tư vấn trong bài viết Năng lực trách nhiệm hình sự của cá nhân của chúng tôi sẽ hữu ích với Quý công ty/khách hàng. Mọi ý kiến thắc mắc khác hoặc yêu cầu tư vấn chuyên sâu xin quý công ty/khách hàng. Nếu còn băn khoăn thắc mắc.